درسنامه جامع پرستاری داخلی - جراحی برمبنای نقشه های مفهومی

به طور معمول در یک برنامه ی پرستاری، اساتید از یک سو با کلاس های محدود و از سوی دیگر در تلاش برای ارایه ی اطلاعات با ارزش در طی مدت زمان کوتاهی روبرو هستند که دانشجوی پرستاری بایستی این اطلاعات را جهت موفقیت در امتحانات با وجود فرصت کم جهت استفاده در بالین بیماران واقعی به خاطر بسپارند. پیشرفت های به وجود آمده در علوم تربیتی در آموزش پرستاری نیز تحولاتی را ایجاد است. امروزه نظریه پردازان آموزشی به این نتیجه رسیده اند که استفاده از روش های آموزشی ارتقادهنده یادگیری معنی دار، یادگیری بیشتری در فراگیران ایجاد نموده و علاوه بر آن، مهارت های تفکر انتقادی و تفکر خلاق را نیز در آنان افزایش می دهد. تغییرات ایجاد شده، این امیدواری را در مربیان پرستاری ایجاد نموده است که به عوض یادگیری سطحی، یادگیری معنی دار و عمیقی در فراگیران خود ایجاد نمایند.یکی از راهبردهای آموزشی نوین که نقش مهمی در این زمینه دارد، روش نقشه ی مفهومی می باشد. چهارچوب نظری روش آموزشی نقشه ی مفهومی بر پایه ی نظریه ی جذب یادگیری دیوید آزوبل قرار دارد. آزوبل معتقد است که یادگیرندگان نمی توانند با حفظ مطالب و یادگیری پراکنده، یک یادگیری واقعی داشته باشند، بلکه باید از طریق سازمان دهی کردن، ارتباط دادن و اضافه کردن منظم مطالب، به ساخت شناختی قبلی، یادگیری معنی دار را در خود ارتقاء دهند.

براساس نظریه ی یادگیری آزوبل، روش آموزشی نقشه مفهومی ابداع شده است. نقشه مفهومی وسیله ای دوبعدی و شماتیک برای ارایه ی یک دسته از مفاهیم در چهارچوبی از گزاره ها می باشد. در واقع نقشه مفهومی ارایه ی شماتیک ارتباط یک مفهوم با مفهومی دیگر و همچنین ارتباط آنها با دیگر مفاهیم مرتبط با یک موضوع خاص می باشد. نقشه مفهومی از مفاهیم مرتبط با یک موضوع و جملات ارتباطی یا گزاره ها تشکیل شده است. مفاهیم به شکل هرمی مرتب شده و ارتباط آنها از بالا به پایین و یا از پهلو به پهلو مشخص می شود.استفاده از نقشه های مفهومی به عنوان یک راهبرد آموزشی، اولین بار توسط نواک (۱۹۷۷) در دانشگاه کورنل آمریکا برای ارایه ی مفاهیم به صورت نمودار مطرح شد. نقشه مفهومی از زمان ابداع تابه حال به صورت مؤثری در نظام هایی چون پزشکی، آموزش علوم و روان شناسی پرورشی مورد استفاده قرار گرفته است و تحقیقات هم نشان داده اند که این روش در ارتقای یادگیری معنی دار فراگیران مؤثر می باشد. مقالات زیادی در متون پرستاری وجود دارند که استفاده از این روش را برای آموزش نظری دانشجویان پرستاری، آموزش و ارزشیابی تفکر انتقادی آموزش، طرح ریزی و ثبت طرح مراقبتی به دانشجویان و همچنین برای آموزش بالینی دانشجویان پرستاری توصیه نموده اند. استفاده از نقشه های مفهومی ممکن است به عنوان پلی بین تئوری و کاربرد در محیط بالینی کمک کند. نقشه های مفهومی ارتباط دانش و عمل که ابزاری مناسب برای بهبود مهارت های تفکر انتقادی هستند را در دانشجویان پرستاری تقویت می کند . نقشه های مفهومی به عنوان ابزار یادگیری بصری شناخته شده اند که اطلاعات، مفاهیم و شناخت (شناسایی) روابط بین ایده ها را طبقه بندی می کند. توسعه ی نقشه مفهومی برای استفاده در محیط بالینی با طبقه بندی اطلاعات شروع می شود. کلید مؤثر بودن نقشه مفهومی، فهمیدن در قدم بعدی است که شامل خطوط بین مفاهیم است. با داشتن خطوط کشیده شده تقریبی، دانشجو خطوط بین مفاهیمی که اجازه ی تجسم فکری روابط موجود را که باعث پیشرفت تفکر انتقادی در دانشجو می شود، شناسایی می کند. علاوه بر این، دانشجو می تواند اصول را بر روی خطوط بین مفاهیم که فهم بیشتر تئوری روابط موجود را باعث می شود، بنویسد. علاوه بر این، کدگذاری رنگی یا استفاده از علایم، می تواند برای یادگیرنده کمک کننده باشد. بدون شک، نقشه های مفهومی ابزار بسیار قدرتمندی برای یاددهی، یادگیری و ارزشیابی مفاهیم، به ویژه موضوع های متنوع علمی محسوب شده و از دستاوردهای جانبی آن می¬توان به افزایش عمق یادگیری، دستیابی به سطوح بالاتر شناختی و تفکر انتزاعی اشاره کرد. در این کتاب، از نقشه مفهومی شجره نامه ای استفاده شده است؛ که در این نوع نقشه های مفهومی، اطلاعات ارایه شده دارای ساختار طبقه بندی شده ای هستند و ارتباط بین مفاهیم، به روشنی قابل مشاهده است. در این مجموعه سعی شده است که دانشجویان را با مفاهیم به طور عینی آشنا کنند و مؤلفین تأکید می کنند که این مجموعه جایگزین کتاب اصلی نمی باشد و در حقیقت جهت تکمیل اطلاعات دانشجویان و جویندگان علم می باشد.