سفر به قلب تالش سفرنامه یک فرانسوی به سال 1888

کتاب سفر به قلب تالش بخشی از سفرنامه یک فرانسوی به نام گابریل بونوالت در سال 1888 است که علاوه بر روایت مشاهدات و دیده‌های نویسنده، با تصاویری از نقاش همراه نویسنده آلبرت پپین مزین شده، توسط مرتضی زینعلی و واحد ناوان ترجمه شده است. او سفر خود را از بندر مارسی شروع می‌کند و از طریق دریا خود را به تفلیس می رساند و سپس با سفری زمینی و عبور از مسیر سالیان ، لنکران ، آستارا و نیز اقامتی کوتاه در مرکز قدیمی تالش، یعنی دهانه‌ی رودخانه کرگانرود، از طریق اسالم و شفارود خود را به رشت و منجیل می‌رساند و از آنجا از راه تهران به مقصد نهایی در پامیر حرکت می‌کند.

این سفرنامه حدود 75 سال پس از عهدنامه‌ ‌ ننگین گلستان و 60 سال پس از عهده ننگین ‌ترکمنچای نوشته شده و همسایه شمالی ایران نیز اتحاد جماهیر شوروی است. با بررسی و تطبیق تاریخی چنین یافتیم که حاکم ایران در این دوره ناصرالدین شاه قاجار و حدود 17 سال قبل از انقلاب مشروطه ایران در دوره‌ی مظفر‌الدین شاه قاجار است.

نویسنده‌ نزدیک به یک‌ونیم قرن پیش نکات بسیار زیبا و جالبی از طبیعت بکر، وضعیت سیاسی و اجتماعی و زندگی در قفقاز تا رشت بویژه وضعیت حکمرانی خان‌کرگانرود تالش و مردمانش، تنگنای اقتصادی و بی عدالتی‌ها را تشریح کرده است و ما نیز سعی کردیم بی کم وکاست رعایت امانت را در ترجمه داشته باشیم. در بخشی از سفرنامه، خان تالش از بونوالت در مورد ژنرال مک ماهون و فرانسوا گروی (دو رئیس‌جمهور سالهای 1875 تا 1887 فرانسه) سوال می‌کند که این موضوع به علاوه‌ رفتارها و سبک زندگی او و اطرافیانش نشان از کنجکاوی و تمایل حاکمان وقت نسبت به زندگی مردم کشورهای اروپایی است اما برای عوام زندگی به شکلی دیگر و بسیار دردناک است. این وضعیت اسف‌بار زندگی در دوره قاجاریه بود که مدتی بعد سبب شعله‌ور شدن خشم آنها در انقلاب مشروطه و به آتش کشیدن کاخ سردار امجد در تالش شد. برای توصیف‌ گوشه‌ای از زندگی مردم در آن دوره از زبان ملازم بونوالت با اشاره به گاوها چنین آمده است:

اوضاع آن‌ها بهتر از این مردم است؛ می‌روند و هرجا بخواهند تغذیه می‌کنند. وقتی علف در یک جا تمام شود به سراغ جای دیگری می‌روند. این مردم نمی‌توانند چنین کاری کنند. حقیقتاً در این کشور گاو و گوسفند بودن بهتر از آدم بودن است.

در نهایت این کتاب ایرانیان را با بخشی از اقلیم منطقه، حکمرانی، آداب و رسوم و رفتارهای هم وطنان در زمان قاجاریه در شمال غرب کشور آشنا ‌می‌سازد. به ویژه آن که کتاب حاضر، توسط یک غیرایرانی نگاشته شده و از این بابت حب و بغض‌ها و غلوهایی که معمولا در توصیف فرهنگ و سنن بیان می‌شود، در این نوشته ها جایی ندارد.